Uit Net NL#42: Voortgang landelijke aanpak netcongestie
Vijftien maanden nadat de Tweede Kamer het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) kreeg aangeboden, is het tijd voor een tussenbalans. Welke stappen zijn gezet, waar is winst geboekt, aan welke acties wordt nog gewerkt en wat gaan ze opleveren? Plus: klopt het vooruitzicht dat LAN-opsteller Ben Voorhorst gaf dat ‘zelfs mét aanpassingen en forse investeringen we de komende jaren rekening moeten houden met netschaarste’?
1) Om met dat inzicht van Voorhorst te beginnen: hoe staat het met de net-schaarste in Nederland?
Hautvast: “De realiteit is dat netcongestie nog steeds toeneemt. De vraag naar transportcapaciteit op het elektriciteitsnet groeit sneller dan verwacht; sneller dan we kunnen bijbenen met meer bouwen en alle acties in het LAN. De capaciteitskaart van de netbeheerders wordt steeds roder, wat betekent dat in die gebieden geen netcapaciteit meer beschikbaar is voor extra aansluitingen voor grootverbruikers.”
Keizer: “In vergelijking tot andere maatregelen zorgt netuitbreiding, bouwen, verreweg voor de grootste uitbreiding van netcapaciteit. Daarom zetten we ons gezamenlijk vol in om dat te versnellen. Maar daarmee zijn die grote bouwprojecten niet zomaar morgen of volgend jaar klaar. Daarnaast groeit de vraag naar netcapaciteit snel. We moeten er rekening mee houden dat deze situatie nog jaren voortduurt.”
2) Welke acties van het LAN bieden de meeste winst qua netcapaciteit?
Hautvast: “Die vraag heb ik mezelf ook gesteld; het LAN is een pakket met erg veel en zeer diverse maatregelen. Mijn conclusie: dé gouden oplossing is er niet. Het gaat juist om het pakket: in samenhang en in samenwerking met alle partijen heel veel stappen zetten, op veel verschillende terreinen. Daarin schuilt de kracht van het LAN.”
3) Welke concrete verbeteringen heeft het LAN tot nu opgeleverd?
Keizer: “In alle provincies zijn Energy Boards actief, dus dat is belangrijke winst voor het integraal programmeren en oplossen van knelpunten in de regio. We zien dat de partijen die betrokken zijn bij het bouwen elkaar steeds beter vinden. Er worden afspraken gemaakt over ruimte, grondverwerving en samenwerking.“
Hautvast: “Er worden ook stappen gezet met nieuwe contractvormen, denk aan alternatieve transportrechten en tijdsafhankelijke tarieven. In februari is het mogelijk geworden om flexibele contracten aan te bieden. Het LAN heeft het juridisch mogelijk gemaakt voor netbeheerders om dergelijke contracten af te sluiten. Dat heeft een lange aanlooptijd gehad, omdat er met alle partijen afspraken moeten worden gemaakt. Het is belangrijk dat we samenwerken om die vormen van flexibiliteit te ontwikkelen. Zo kunnen we codevoorstellen indienen bij de ACM die breed gedragen worden.”
‘We moeten er rekening mee houden dat deze situatie nog jaren voortduurt’
4) Binnen het LAN werken bedrijven, overheden, de toezichthouder en netbeheerders intensief samen. Hoe verloopt dat?
Hautvast: “Het is heel sterk dat het LAN commitment heeft van al die partijen. Geen van ons kan dit alleen oplossen. Ik ben pas een paar maanden betrokken als programmadirecteur Netcongestie, maar ik kan wel bevestigen dat alle partijen echt positief zijn over de samenwerking die in het afgelopen jaar vorm heeft gekregen. Partijen zijn beter naar elkaar gaan luisteren en begrijpen elkaar ook steeds beter.”
5) De overheid maakt ondertussen ook nieuwe plannen die invloed hebben op het energiesysteem. Hoe blijft dat bestuurlijk beheersbaar?
Hautvast: “Vorig jaar oktober presenteerde minister Rob Jetten een pakket ‘onorthodoxe maatregelen’ – inmiddels welbekend onder die term. Het kabinet heeft daarbij Gerard Schouw aangesteld als bestuurlijk aanjager ‘slim met stroom’. In maart presenteerde hij zijn plannen om de inzet van flexibel netgebruik door bedrijven te verbeteren. Van belang is bovendien dat het bestuurlijk draagvlak voor de problemen breder is geworden; ook de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties zijn bijvoorbeeld nauwer betrokken.”
Keizer: “Daarnaast is in januari ook de Actie-agenda Netcongestie Laagspanningsnetten uitgebracht. De coördinatie van de uitvoering daarvan maakt nu onderdeel uit van het Landelijk Actieprogramma Netcongestie.”
‘Waar passen we maatwerk toe, waar is opschalen met standaardoplossingen beter?’
6) Wat zijn de weerbarstige vraagstukken in het LAN? En vragen die andere antwoorden dan ‘sneller’ of ‘meer’?
Hautvast: “We zoeken naar standaardisatie, want dat versnelt veel dingen. Tegelijk zien we dat voor situaties, bedrijven en provincies waar de nood het hoogst is juist maatwerk nodig is. Dat vraagt dan heel veel menskracht. Maatwerk is vaak wel goed voor het draagvlak, maar gestandaardiseerde oplossingen zijn sneller. Waar passen we maatwerk toe en waar is opschalen met standaardoplossingen beter? Dat wordt komend jaar een spannende vraag.”
7) Welke verbeteringen zitten er nog in het vat de komende tijd?
Hautvast: “We maken stappen met standaardisatie van congestie-manage-ment. Voor wind- en zonne-parken, maar ook voor bedrijven, zodat het voor hen duidelijker en makkelijker wordt om flexibele netcapaciteit te benutten.”
Keizer: “Bedrijven, organisaties en consumenten mogen meer inzicht verwachten in hun situatie. We gaan per gebied aangeven wat de beschikbare capaciteit is, wanneer er nieuwe infrastructuur verwacht wordt en wat dus het handelingsperspectief is. We kunnen het tekort aan transportcapaciteit niet snel genoeg wegnemen, maar er wel voor zorgen dat belanghebbenden kunnen anticiperen. Zodat ze weten wanneer er weer ruimte vrij komt op het net. Communicatie speelt de komende tijd een belangrijke rol. Het gaat om bewustwording en activatie van bedrijven, zodat zij met flexibiliteit kunnen bijdragen aan de oplossing. Maar naast bedrijven moeten we nu ook de bewustwording vergroten in de gebouwde omgeving, bij huishoudens.”
Oorsprong Landelijk Actieprogramma Netcongestie
Na een tekort aan netcapaciteit voor grootverbruikers in Noord-Brabant en Limburg in de zomer van 2022, vond minister van EZK Rob Jetten, voormalig TenneT-COO Ben Voorhorst bereid om een plan op te stellen om netcongestie – ook landelijk – zo snel en zo veel mogelijk te verlagen. Op 21 december van dat jaar presenteerde Jetten het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) aan de Tweede Kamer. Het LAN, samengesteld en gedragen door bedrijfsleven, netbeheerders, ACM en overheden, is een breed pakket acties die nodig zijn om energieproductie en -verbruik en netcapaciteit zo goed mogelijk op elkaar te laten aansluiten. De acties zijn geordend in drie hoofddoelen:
1. Sneller realiseren van netuitbreidingen.
2. Sterker sturen op een betere benutting van het net.
3. Publiek-private actie voor meer flexibiliteit en slimme oplossingen.
Annemiek Hautvast is programmadirecteur Netcongestie bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
Dieuwertje Keizer is portfoliomanager Beleid, Regulering en Communicatie bij Netbeheer Nederland.