Zo werkt het: alternatieve transportrechten

De nieuwe contractvormen zijn alleen van toepassing op bedrijven, met een grootverbruikaansluiting van meer dan 3x 80 ampère. Ze worden opengesteld voor zowel nieuwe als bestaande klanten, in en buiten congestiegebieden. De nieuwe contractvormen zijn af te sluiten zodra de netbeheerders hun bedrijfsprocessen erop hebben aangepast. Een concrete termijn daarvoor is nog niet bekend. 

Reguliere netcontracten bieden aangeslotenen 24/7 recht op transport van (al) het gecontracteerde vermogen (‘vast transportrecht’). Het Nederlandse elektriciteitsnet komt echter op steeds meer plekken op piekmomenten transportcapaciteit tekort om nieuwe of zwaardere grootverbruikaansluitingen te kunnen faciliteren. Buiten de piekmomenten is er soms nog wél ruimte. Om gebruik van die restruimte van het net te stimuleren, kunnen de netbeheerders straks contracten sluiten die – tegen gereduceerd transporttarief – niet voortdurend recht bieden op elektriciteitstransport, maar bijvoorbeeld alleen in de daluren. Zo kunnen de netbeheerders de ‘restcapaciteit’ toch ter beschikking stellen aan klanten en wordt de netcapaciteit optimaal benut.   

Vanwege het gereduceerde tarief zijn alternatieve transportrechten ook interessant voor bedrijven in gebieden zónder netcongestie, zeker als hun bedrijfsvoering zich goed leent om op de piekmomenten het net te mijden. Buiten de congestiegebieden is het mogelijk om een regulier contract te combineren met alternatieve transportrechten, zodat bedrijven hun behoefte aan stroomtransport op een economisch gunstige manier kunnen organiseren.  

Netbeheer Nederland pleit al sinds augustus 2023 voor nieuwe contractvormen die flexibel netgebruik stimuleren en zo helpen het elektriciteitsnet efficiënter te gebruiken. In januari 2024 stuurden we toezichthouder ACM een concreet voorstel. Op basis daarvan heeft de ACM de benodigde wijzigingen doorgevoerd in het juridische kader: de Netcode elektriciteit en de Tarievencode elektriciteit.  

Alternatieve transportrechten staan ook wel te boek als non-firm ATO’s (aansluit- en transportovereenkomsten), soms afgekort tot NFA’s. 

Door de nieuwe regels ontstaan straks vier verschillende contractvormen:  

• De bestaande ‘standaard’ aansluit- en transportovereenkomst (in vaktermen: ATO), die een klant 24/7 transportrecht geeft op het gecontracteerde vermogen.  
• Een volledig variabele transportovereenkomst (in vaktermen: NFA 1.0). Deze optie geldt alleen in congestiegebieden en geeft transportrecht zo lang het net voldoende vrije ‘restcapaciteit’ heeft – met het risico dat die vrije capaciteit verdwijnt zodra een ander bedrijf een nieuwe of zwaardere netaansluiting krijgt. Het kan een aantrekkelijke keuze zijn voor bedrijven met een eigen noodvoorziening en/of een flexibele bedrijfsvoering (‘demand response’), waarbij lagere transportzekerheid geen struikelblok vormt. 
• Een tijdsblokgebonden contract, dat volledig transportrecht biedt tijdens vooraf bepaalde tijdsblokken, afhankelijk van de (per locatie variërende) restruimte. Buiten die tijdsblokken heeft de klant geen recht op transportcapaciteit. Dit kan een interessante optie zijn voor bijvoorbeeld elektrische vervoerders (’s nachts bussen/trucks opladen). De tijdsblokgebonden optie geldt voor aangeslotenen op het midden- en hoogspanningsnet van een van de regionale netbeheerders.  
• Een tijdsduurgebonden contract, dat gedurende een vastgesteld aantal uren per jaar volledig transportrecht heeft – met uitzondering van een klein aantal uren waarin de netbeheerder een (gedeeltelijke) transportbeperking kan opleggen, bijvoorbeeld bij (minimaal 24 uur vooraf aan te kondigen) verwachte piekmomenten. Bijvoorbeeld voor klanten met een eigen noodstroomvoorziening, de procesindustrie (demand response) en aanbieders van elektriciteitsopslag kan dit een aantrekkelijke optie zijn. De tijdsduurgebonden optie geldt alleen voor aangeslotenen op het hoogspanningsnet van TenneT.

Op den duur is nog een andere contractvariant denkbaar: recht op transport van een bepaald dagelijks volume aan stroom (kWh), op door de netbeheerder te bepalen momenten.  Deze variant wordt vooralsnog niet nader uitgewerkt; de netbeheerders en ACM concentreren zich op de varianten met de minst complexe implementatie en de meeste winst voor de netefficiëntie.  

• Juli 2024: Groen licht voor nieuwe contractvormen die betere benutting stimuleren 

• Juli 2024: Position paper Alternatieve transportrechten 

• Juli 2024: Nieuw samenspel voor de energietransitie, interview in NetNL #43 met Manon Leijten (ACM) en Hans-Peter Oskam (Netbeheer Nederland) over ondermeer de nieuwe contractvormen. 

• Maart 2024: ACM publiceert ontwerp codebesluit alternatieve transportrechten 

• Januari 2024: Netbeheerders dienen voorstel voor alternatieve transportrechten in bij de ACM 

• Augustus 2023: Netbeheerders willen alternatieve contractvormen voor gebruik van het elektriciteitsnet mogelijk maken