Spanningskwaliteit

Goede spanningskwaliteit is belangrijk om ervoor te zorgen dat apparatuur goed blijft werken en niet versneld veroudert of kapot gaat. Huizen en kantoren zijn aangesloten op het laagspanningsnet. In Nederland is de hoogte van de spanning in dit net 230 volt met een frequentie van 50 Hertz. Om uitval van of beschadiging aan apparatuur te voorkomen, zijn er normen die grenzen stellen aan de maximale afwijking van de spanning. Apparaten zoals tv’s, computers, boormachines, enzovoort, moeten zo ontworpen zijn dat ze binnen deze grenzen goed werken.

Op de netaansluiting moet de spanning voldoen aan de Europese norm NEN-EN 50160. In deze norm zijn criteria opgesteld voor zowel het laag-, midden- als hoogspanningsnet. Daarnaast gelden voor de netten in Nederland aanvullende eisen die door het ministerie van Economische Zaken in de Netcode elektriciteit zijn vastgelegd. De toezichthouder Autoriteit Consument & Markt (ACM) bewaakt de naleving van deze eisen.

De spanningskwaliteit op een aansluitpunt wordt gekenmerkt door verschillende spanningsverschijnselen. De belangrijkste verschijnselen zijn langzame spanningsvariatie, snelle spanningsvariatie, spanningasymmetrie, harmonische vervorming en spanningsdips. Ze vervormen allemaal op hun eigen manier de basisgolfvorm die kenmerkend is voor de netspanning.

Hieronder volgt een korte toelichting op de belangrijkste spanningsverschijnselen. De netbeheerders bewaken deze verschijnselen binnen het project Spanningskwaliteit in Nederland:

• Langzame spanningsvariatie: In Nederland zijn eisen gesteld aan de maximale en minimale waarde van de spanning. Voor het laagspanningsnet is onder andere bepaald dat de spanning op een aansluitpunt tussen 207 en 253 volt moet liggen. Als dat niet zo is, kan apparatuur niet of slecht werken. Spanningsvariatie wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door duurzame en decentrale energieopwekking, zoals zonnepanelen.

• Snelle spanningsvariatie: Snelle spanningsvariatie staat bekend als ‘flikker’ en komt door het veelvuldig in- en uitschakelen van apparaten die veel stroom nodig hebben, zoals lasapparatuur, kopieermachines, strijkijzers, wasmachines, drogers, ovens en grote koffiezetapparaten. Dit verschijnsel kan knipperend licht veroorzaken, wat voor u hinderlijk kan zijn bij het lezen.

• Spanningsasymmetrie: Het elektriciteitsnet in Nederland bestaat uit drie fasen en een nulgeleider. We spreken over spanningsasymmetrie als de fasespanningen niet aan elkaar gelijk zijn. Asymmetrie komt door een verkeerde verdeling van belastingen of opwekkers over de fasen. In de praktijk kan bijvoorbeeld een illegale aansluiting van wiettelers voor onbalans zorgen. Asymmetrie kan storingen geven bij driefasen apparatuur.

• Harmonische vervorming: Bij vermogensregeling in bijvoorbeeld computers, magnetrons, spaarlampen worden zogenaamde harmonischen opgewekt. Als gevolg van deze harmonischen wordt de golfvorm van de 50 Hertz netspanning vervormd. Dat kan leiden tot extra energieverliezen, overbelasting of uitval van apparatuur.

• Spanningsdips: Dit zijn kortdurende verlagingen van de spanning op uw aansluitpunt. Spanningsdips worden gekenmerkt door een diepte en een tijdsduur. De oorzaak is vaak een kortsluiting in het elektriciteitsnet, bijvoorbeeld als gevolg van een kapot getrokken kabel. Ook het in- en uitschakelen van grote belastingen, zoals een hele grote motor in een fabriek, kan leiden tot spanningsdips. Voor u zijn de meeste spanningsdips niet hinderlijk omdat ze vanwege de beveiligingsinstellingen bij uw netbeheerder beperkt van omvang zijn.

Op onderstaande kaart worden de spanningskwaliteitsmetingen weergegeven die zijn uitgevoerd voor het project Spanningskwaliteit in Nederland. U kunt de resultaten van de metingen bekijken door op een van de meetlocaties op de kaart of in de onderstaande meetlijst te klikken. Via de zoekfunctie is het mogelijk in te zoomen op een specifiek postcodegebied. Ook kunnen bepaalde netvlakken worden in- of uitgeschakeld. Om privacyredenen zijn de metingen alleen gekoppeld aan een viercijferige postcode en niet herleidbaar naar een compleet adres. Deze website bevat alle metingen vanaf het jaar 2013 en wordt ieder kwartaal geactualiseerd.

• Rapport spanningskwaliteit in Nederland in 2023 
• Achtergronddocument Spanningskwaliteit in Nederland in 2023 
• Informatiebrochure spanningskwaliteit
• Netcode elektriciteit 
• NEN-EN 50160: spanningskarakteristieken in openbare elektriciteitsnetten